Batı ile Biz Niçin Farklı Yerlerdeyiz? 

08 Nisan 2012, Bodrum 

Osman KARADAĞ[1] 

Batı ile bizim bugün farklı yerlerde olmamızın elbette birçok nedeni olabilir. Bu nedenlerden birisi üniversitelerin gelişimidir. 

Batıda akademik bağımsızlığı olan ilk üniversite Bologna Üniversitesidir. 1158 tarihinde kurulmuştur. Bu ilk üniversitenin çalışma alanı da hukuk (Roma Hukuku) imiş. Genel olarak Avrupa’nın güneyinde kurulan ilk üniversiteler hukuk ve tıp (bizim İbni Sina tıbbını okutuyorlardı) alanına odaklanırken, Kuzey Avrupa’daki ilk üniversiteler felsefe ve teoloji alanına odaklanmış. Bu herhalde Reform Hareketlerinin neden Almanya’da başladığının da bir nedeni olsa gerek. Ortaçağ Avrupa üniversitelerinin odaklandığı tipik alanlar: buluşçu araştırmalar, felsefe, mantık, teoloji, matematik,  astronomi ve fizik, hukuk, gramer ve belagat olarak sıralanır.  

Batı uygarlığı böyle başlayan üniversitelerden güç alarak tarihsel gelişimini sürdürdü. Şimdi bize bakalım: 

Üniversitenin Doğudaki karşılığı Medresedir ve bilinen ilk medrese 1065 yılında Bağdat’ta kurulan Nizamiye Medresesidir. Gerçi ilk medresenin 859 yılında Fas’ta kurulduğu da ileri sürülmektedir. Osmanlıdaki ilk medrese ise 1331 yılında kurulan İznik Medresesidir. Bu medreselerin tipik çalışma alanı: kaligrafi, Arap dili, gramer, mantık, İslam felsefesi, matematiktir. 

Şimdi Avrupa üniversiteleri ile Doğunun medreselerinin odaklandığı alanlara baktığımızda neden 12 ve 13. yüzyıldan sonra uygarlığa katkı yapan, İbni Sina gibi, büyük adamlar yetiştiremediğimizi, ben şahsen daha iyi anlıyorum.  

Cumhuriyet döneminde Batılı anlamda bizde de üniversitelerin kurulmasıyla medreseler dönüştürülmeye başlandı. Ancak, geçen hafta içinde bir üniversitemizde yapılan sempozyum ile ilgili haberler, bizim ileriye değil geriye doğru gitmeye başladığımızı sergilemektedir. Bu gidişle belki dünyanın 10ncu büyük ekonomisi olabiliriz, ama uygarlığın neresinde yer alırız, ben kestiremiyorum. 

---

[1] Endüstri Y. Mühendisi Osman Karadağ (okaradag52@gmail.cm), 30 yılı aşkın süreyle Kamu ve Özel sektörde yöneticilik görevlerinde bulunduktan sonra birikimlerini eğitici ve danışman olarak toplumumuzla paylaşmaktadır. Stratejik planlama, yapılabilirlik çalışması ve proje yönetimi alanlarında çalışan Karadağ, Türkiye’nin ilk profesyonel proje yöneticilerinden biridir.