Otuz Altı Savaş Hilesi

Aşağıda yer alan ve “Savaş Hileleri” anlamına gelen stratejemleri inceledikten sonra günümüzde ülkemizin karşılaştığı, özellikle dış politika alanında, sorunları değerlendirmede saha sağlam sonuçlara ulaşabiliriz.  

Otuzaltı Stratejem[1]

“Otuz Altı Savaş Hilesi - Strategem” Çin'nin siyaset, savaş ve sivil ilişkilerde kullandığı bir dizi savaş hilesini gösteren bir çalışmadır. Çoğu kez kullanılan araçlar alışılmışın dışında ya da aldatıcı niteliktedir. “Strategem” ile “strateji” birbirleri ile karıştırılmamalıdır. Strategem bir aldatma, buna karşı strateji ise uzun erimli ya da genel bir plandır. Alman Sinoloji bilgini Harro Von Senger[2], Çince “ji” sözcüğünü strategem olarak çevirmiş. Strategem, savaş hilesi demektir. Ji sözcüğü ise ilk kez, MÖ 5. yüzyılda yaşayan Sun Tzu'nun Savaş Sanatı adlı eserinde geçer. Sözcük eserin ilk bölümünde, “savaş sanatı, yanıltma, aldatma sanatı”, olarak tanımlanır. Üçüncü bölümde ise “düşman ordusunu silah kullanmaksızın zorda bırakmak için en iyi yol" olarak tanımlanır. Sun Tzu, düşman karşısında askeri yoldan elde edilen zafere fazla değer biçmez; ona göre bu yol ancak üçüncü sıradadır. İkinci sıraya, diplomatik araçlara başvurularak kazanılan zaferi koyar. İlk sırayı ise ji yoluyla kazanılan zafer alır. Strategem, dar anlamda hile ya da aniden tasarlanmış bir eylemden planlı olarak düşünülmüş bir eyleme kadar, geniş bir anlam yelpazesine sahiptir. Şu durumlar için söz konusudur: (1) İçinden çıkılması zor görünen, doğrudan bir çıkış yolu bulunamayan durumlar; (2) Karşıdaki kişi tarafından görülmeyen, farkına varılmayan durumlar; (3) Gizli olarak sahneye konulmuş ve bu nedenle çoğu kez tiyatro etkisi yapan, fakat karşıdaki kişinin gerçekmiş gibi etkilendiği durumlar; (4) Sözcüğün en geniş anlamıyla “aldatma” gerektiren durumlar; (5) Uygulayanın amacı bakımından “iyi” görünmekle birlikte karşı taraf için “kötü” olması gerekmeyen ve hatta onun için bile “iyi” sayılabilecek durumlar.

Von Senger'in vurguladığı önemli bir nokta “hile” kavramının Batı'daki ve Çin'deki anlamı, içeriği ve tarihsel gelişiminin farklılığıdır: Çinliler açısından hilenin göstergesi, çok eskiden beri, “aldatma” ve “yalan-dolan” değil, tersine “olağandışılık”tır. Onlara göre hile, bilgelikten çıkar; bu nedenle, hileye özgü olan “olağandışının yaratımı”, bilinçli, entelektüel bir süreçti. Kısacası, “hilebaz” Batıda bir küfürdür, aşağılık bir durumdur, Çin'de ise “ji-bazlık” en üst düzeyde bilgelik anlamına gelir. Eski bir Çin atasözü şöyle der: “Savaşta hiçbir hileyi hor görme.” Bu nedenle stratejemler, askerlik kuramının önemli bir bölümüdür. Savaşan bir komutan inisiyatifi kendi eline geçirmek isterse, düşmanını şaşırtmalarla alt etmeye yönelmek, diğer bir deyişle düşmanın durumunu gözeterek uygulanabilir stratejemler düşünmek zorundadır. Bu onu, kötü bir durumu iyi bir duruma dönüştürmek ve az sayıda bir kuvvetle düşmanın üstün gücüne karşı zafer kazanmak üzere harekete geçirir. Öyle ki, böyle bir stratejemle o komutan, düşmanı askeri güç kullanmaksızın bile dize getirebilir.

Bölüm 1: Kazanan Savaş Hileleri

1. Denizi geçmek için göğü aldat[3] (Deceive the heavens to cross the ocean): Karanlıkta hareket etmek, ıssız bölgeleri işgal etmek veya gizlenmek şüphe uyandırır. Düşmanın önlemlerini azaltmasını sağlamak için açıkta hareket et. Normal faaliyetlerini yürütüyor görüntüsü vererek gerçek niyetini gizle. Amacı gizlemek, rotayı saptırmak. Takiyye stratejemidir.

2. Zhao krallığını kurtarmak için Wei kuvvetlerini kuşat[4] (Besiege Wei to rescue Zhao): Eğer düşman doğrudan saldırıya karşı güçlü ve hazırlıklı ise onun iyi korunmayan değerlerine saldır. Düşmanın açık zaferini, onun korumasız, zayıf yerlerinden birini tehdit ederek yenilgiye dönüştürür. “Savaş suya benzer. Hiçbir belirli biçimi yoktur. Taktiğini düşmanın durumuna göre uygulayan ve zafere ulaşan kişi, tanrılara layık bir iş yapmış sayılabilir.”

3. Ödünç bıçakla saldır (Kill with a borrowed knife): Başkalarını kendi amacın için savaşmaya ikna et ve onların gücünü kendi amacın için kullan. Kendini tehlikeye atmadan birini dolaylı yönden rahatsız etmek. “Kendi gücün sınırlı ise düşmanın gücünü ödünç almalısın. Düşmana zarar veremiyorsan, onu kendi hançeriyle vurmayı denemelisin. Hiçbir generalin yoksa, düşmanın generalini ödünç al. Hiçbir şey yapamıyorsan, hareketsiz kal. Hiçbir çıkış yolun yoksa, düşman eliyle amacına ulaş.”

4. Düşmanı beklerken rahat ol (Wait at leisure while the enemy labors): Savaşa hazırlıkta erken davran. Savaşın yerini ve zamanını seçme avantajını kullan. Düşmanın daha fazla enerji kullanmasını ve tükenmesini sağlarken kendi enerjini koru. Düşman tükenene kadar bekle ve saldır.

5. Yanan evi yağmala (Loot a burning house): Eğer bir ülke iç çekişmelerle uğraşıyorsa, ülke halkı hastalıklar ve açlıkla zayıf düşmüşse, yolsuzluklar ve suçlar artmışsa o ülke dış tehditlerle baş edemez. Böylece, bir mahrumiyetten, bir güçlükten, bir krizden yarar sağlamak için saldırılır.

6. Doğuda gürültü yaparken Batıda saldır (Make a sound in the east, then strike in the west): Her savaşta büyük yarar sağlayan “baskın”, saldırıyı düşmanın en az beklediği yerde gerçekleştirerek sağlanır. Bunun için aldatma önlemlerinin uygulanması ve düşmanın zihninde farklı bir beklenti oluşturulması gerekir. Saldırının gerçek yönünü gizlemek amacıyla, bir başka yönde manevra yapmak.

Bölüm 2: Düşmanla İlgili Savaş Hileleri

7. Hiçbir şeyden bir şey oluştur (Create something from nothing): Aynı sahte hareketi iki defa yap. Birinci ve ikinci harekete tepki gösteren düşman üçüncü sahte harekete karşılık vermede tereddüt edeceğinden üçüncü sahte hareket düşmanı hazırlıksız yakalamak için gerçek saldırıya dönüşmelidir. (a) Bir sahte tehlikeyi öylesine sahnelemeli ki, düşmanın dikkati, ardından gelmekte olan gerçek tehlikeyi sahte tehlike sayacak biçimde çelinmiş ve düşman herhangi bir savunma önlemi almadan kurban durumuna düşürülmüş olsun. (b) Bir sahte senaryoyla düşmanın gerçeği başka türlü algılamasını sağlamak ve bundan yarar sağlamak. (c) Uydurma haber yaymak; düzmece bir şeyi gerçekmiş gibi göstermek; ortalığa söylentiler yaymak; yalan kampanyası açmak; karalama taktiği gütmek.

8. Yer altı yollarını düşman görecek şekilde onar ama Chencang[5] geçidi boyunca gizlice ilerle (Openly repair the gallery roads, but sneak through the passage of Chencang): Düşmana birleşen iki kuvvetle saldır. Birinci saldırı düşmanın karşılamaya hazır olduğu doğrudan bir saldırı olmalı ikincisi ise düşmanın beklemediği dolaylı bir saldırı olmalı ve bu saldırı düşmanın kendi kuvvetlerini bölmeye zorlayarak yıkımını sağlamalı. (a) Yürüyüş yönünü gizleme. (b) Asıl amacı sıradan bir eylemin ardına gizlemek; normal, alışılmış uygun bir eylemin arkasına, tam tersi bir eylemi gizlemek.

9. Nehrin karşısındaki yangını gözle (Watch the fires burning across the river): Savaşa girmek için düşmanlarının kendi aralarındaki çatışmalarla tükenmelerini bekle; sonra da düşmanlarla tek tek ilgilen. Düşmanın içine düştüğü kriz, güç durum, görünüşte ilgisizce izlenir, bilinçli olarak görmezden gelinir. Daha sonra eyleme geçirilir. Bu, durumu, sonucunu bekleyerek kollama, oyalama hilesidir. “Görünüşte hiçbir şey yapmamak, bir şey yapmanın en yüksek biçimidir.”

10. Hançeri tebessümle gizle (Hide a knife behind a smile): Düşmanın güvenini kazanınca ona karşı gizlice harekete geç. Kötü niyetle dostluk gösterme, güzel sözlerle niyeti gizleme hilesidir.

11. Şeftali ağacını korumak için erik ağacını feda et (Sacrifice the plum tree to preserve the peach tree): Gerektiğinde uzun erimli ve daha önemli hedeflerini gerçekleştirebilmek için kısa erimli ve daha önemsiz hedeflerinden vazgeç. Bir aldatıcı manevra yardımıyla; (a) başkasını kurtarmak için kendini kurban etmek; (b) kendini kurtarmak için başkasını kurban etmek; (c) üçüncü bir kişiyi kurtarmak için birini kurban etmek; (d) çok değerli bir şeyi elde etmek için küçük bir kurban vermek.

12. Keçiyi çalmak için fırsat kolla (Take the opportunity to pilfer a goat): Stratejiyi uygularken, küçük bile olsa ortaya çıkan fırsatlardan yarar sağlayacak esneklikte ol. Bir yarar sağlayacak bir şansı değerlendirmek üzere, psikolojik olarak her zaman ve her yönden hazırlıklı olmak.

Bölüm 3: Saldırı Savaş Hileleri

13. Yılanı ürkütmek için otlara vur (Stomp the grass to scare the snake): Düşmandan niyetini gizleyerek onu tahrik etmek, niyetini ve planlarını anlamak için beklemediği hareketler yapmak.

14. Ölüyü dirilt (Borrow a corpse to resurrect the soul): Amacını gerçekleştirmek için unutulmuş ya da atıl olmuş bir kurumu, düşünceyi, teknolojiyi ya da yöntemi kullan: (a) Geçmişe ait bir şeyi yeni bir amaçla yeniden canlandırmak. (b) Gerçekte yeni olan bir şeyi, eski ve değerli bir şeymiş gibi ileri sürmek. (c) Kendi özel güç alanını oluşturmak için başkasının gücünden yararlanmak.

15. Kaplanı dağdaki inini terk etmesi için ayart (Entice the tiger to leave its mountain lair): Gücünü konumundan alan düşmana onun üstün olduğu yerde doğrudan saldırma. Düşmanı, gücünü oluşturan kaynaklardan uzaklaştırmak ve ona daha elverişli yerde saldırmak için konumunu terk etmeğe ikna et. “Düşmanın üstüne doğruca gitmek tehlikelidir; düşmanın gelmesini sağlamak yarar sağlar.”

16. Tuzağa düşmesi için düşmanını serbest bırak (In order to capture, one must let loose): Sıkıştırılan düşman genellikle ümitsiz de olsa son bir saldırıya geçer. Bunu önlemek için düşmanı hala bir çıkış yolu olduğuna ikna et. Bu onun savaşma gücünü kıracaktır. Ama gerçekte bu çıkış yolunun olmadığını gördüğünde morali tükenecek ve savaşmadan teslim olacaktır. “Zamanı gelmediği sürece hiç kaygıya kapılmamalı ve özel bir çabayla geleceği belirlemeye kalkışmamalı.”

17. Mücevheri elde etmek için tuğlayı uzat (Tossing out a brick to get a jade gem): Düşmanı tuzağa düşürmek için bir yem kullan. Savaşta yem genelde başarı hayalidir. “Her armağan dostluğu pekiştirir.”

18. Düşmanı yenmek için önderlerini ele geçir (Defeat the enemy by capturing their chief): Düşman güçlü ancak askerlerin önderlerine bağlılığı zayıf ise öncelikle önderlerini ele geçir. Bu, düşman ordusunun dağılmasını sağlayacaktır. Düşmanı, seçkinlerini zararsız hale getirerek yok etmek.

Bölüm 4: Kargaşa (Kaos) Yaratan Savaş Hileleri

19. Kazanın altından ateşi çek (Remove the firewood from under the pot): Eğer karşındaki düşman doğrudan çatışma için çok güçlü ise öncelikle onun temel değerlerini yok ederek ve gücünün kaynaklarına saldırarak zayıflat.

20. Sorunlu sularda avlan (Disturb the water and catch a fish): Düşmana saldırmadan önce karmaşa yaratarak onun algılama ve düşünme yeteneğini zayıflat. Amaçlarına ulaşmak için karmaşadan yararlan.

21. Ağustos böceğinin kabuğunu çıkart (Slough off the cicada's golden shell): Eğer yenilme tehlikesi ile karşı karşıya isen ve tek şansın çekilerek yeniden düzenlenmek ise sahte bir görüntü oluştur. Düşmanın bu görüntüye odaklanmasını sağla. Sonra çekil. Sahte tedbirlerle gerçek stratejik amacını gizle.

22. Hırsızı yakalamak için kapıyı kapat (Shut the door to catch the thief): Koşullar kesin sonuç için fırsatlar sunuyorsa, tuzağa düşürdüğün düşmanına bu koşullardan sıyrılma olanağı verme ve savaşı sonuçlandır.

23. Komşuna saldırırken uzaktaki devlet ile dost ol (Be friend a distant state while attacking a neighbour): Genellikle komşu ülkeler birbirlerine düşman olurlar. Uzaktaki ya da aralarında engel olan ülkeler ise ittifak kurabilirler. Bir bölgede en güçlü devlet sen isen bir başka bölgedeki en güçlü devlet değil, aynı bölgedeki ikincil en güçlü devlet senin için en büyük tehdittir. Qin Beyliği’nde yaklaşık MÖ 269 yılında uygulanmıştı.

24. Guo devletini fethetmek için güvenli bir yolu ödünç al (Obtain safe passage to conquer the State of Guo): Ortak bir düşmana saldırırken bağlaşıkların olanaklarını kullan ve düşmanı yenilgiye uğrattıktan sonra bu olanakları geri ver.

Bölüm 5: Zarar Veren Savaş Hileleri

25. Kirişleri ve direkleri çürükleri ile değiştir (Replace the beams with rotten timbers): Düşmanın yapısını çökert. Harekât yöntemlerini etkile. Uyguladığı kuralları değiştir. Onun standart eğitimine ters hareket et. Böylece onun savaşma yapısının esasını oluşturan temel direklerini yok et.

26. Dut ağacını yalnızca keçiboynuzu ağacını lanetlemek için göster (Point at the mulberry tree while cursing the loust tree): Konumları gereği doğrudan çatışmanın olası olmadığı durumlarda başkalarını disiplin altına almak, denetlemek ya da uyarmak için adlarını doğrudan anmadan kıyaslama ve yok etme yöntemleri uygula. Doğrudan çatışmadan kaçınmak için dolaylı yöntemlerle mesajını ver ya da uyar.

27. Aldatmak için budala gibi davran (Feign madness but keep your balance): Niyetlerinin anlaşılmasını önlemek için hareketlerini maskele. Düşmanın senin gerçek yeteneklerini anlamasını engelle. Kendine güveninin artmasını ve böylece savunma önlemlerini azaltmasını sağla. Sonra da saldır.

28. Düşmanın tırmanınca merdiveni çek (Remove the ladder when the enemy has ascended to the roof): Yemlerle ve aldatmalarla düşmanı tuzağa düşür. Sonra da ulaştırma hatlarını ve çekilme yollarını kes. Bu koşullarda düşman hem senin kuvvetlerinle hem de doğa koşulları ile savaşmak zorunda kalacaktır.

29. Ağacı sahte çiçeklerle süsle (Deck the tree with false blossoms): Sahte hareketlerle ve gösterilerle düşmanı yanılt. Değersiz bir varlığı değerli gibi, tehdit olmayan bir unsuru tehditmiş gibi, yararsız bir şeyi yararlıymış gibi göster.

30. Ev sahibinin ve konuğun rollerini değiştir (Make the host and the guest exchange roles): Düşman kamplarına sızarak işbirliği, teslim olma ya da anlaşma istiyor görüntüsü oluştur. Böylece, düşmanın zayıf noktalarını belirle. Düşman gevşeyince onun gücünün kaynaklarına saldır.

Bölüm 6: Umutsuz Savaş Hileleri

31. Düşmanını güzel bir kadınla tuzağa düşür (The beauty trap - honey trap): Düşmanın kampında karışıklık yaratmak için güzel bir kadın gönder. Bu hile üç düzeyde işe yarar: (1) Komutan kadından etkilenerek görevini savsaklar. (2) Askerler arasında rekabet başlar. (3) Düşman saflarındaki diğer kadınlar kıskanarak entrika düzenlemeye kalkarlar. Sonuçta güzel kadın kargaşa yaratır.

32. Boş kent hilesini uygula (The empty fort strategy): Düşman üstün ve zaferi kaçınılmazsa savaşa hazırlanma görüntüsü vermekten vazgeç. Zayıf olduğun, savaş alanını terk ettiğin ve çekildiğin konusunda düşmanını ikna et. Bu durumda düşman zaferden emin olarak rahat hareket edebilir. Saldırıdan vaz geçebilir. Bu durumda düşmanı hazırlıksız yakalayarak saldırabilirsin.

33. Düşman casuslarını düşmanın kampını karıştırmak için kullan (Let the enemy's own spy sow discord in the enemy camp): Gizli yöntemlerle ve rüşvetle elde edilmiş casuslarla düşmanın dostları, bağlaşıkları, danışmanları, ailesi, komutanları, askerleri ve halkı arasında sorunlar yaratarak onun savaşma yeteneğini çökert.

34. Düşmanın güveninin kazanmak için kendini yarala (Inflict injury on oneself to win the enemy's trust): Yaralanmış taklidi yapmanın iki farklı uygulaması olabilir. Birincisinde artık onun için yakın bir tehdit oluşturmadığın konusunda düşman aldatılarak önlemlerini gevşetmesi sağlanabilir. İkincisinde ise ortak bir düşman tarafından yaralandığın görüntüsü vererek düşmanın güveni sağlanabilir.

35. Birbirini bütünleyen savaş hileleri kullan (Chain stratagems): Birbiri peşi sıra bir hileler zinciri gibi farklı strateji hilelerinin uygulanması önemlidir. Aynı strateji içinde farklı planları uygula. Ancak bu durumda hilelerden biri başarısız olursa zincir kırılabilir ve stratejinin bütünü de zora girebilir.

36. Eğer bunların tümü başarısızsa çekil (If all else fails, retreat): Üstün bir düşman karşısında eğer koşullar yenilgiden başka bir seçenek bırakmıyorsa savaşma, teslim olma ve uzlaşma. Çekil ve sonraki savaş için hazırlan. Çünkü çekilmek yenilmek anlamına gelmez. Çekilirsen zafer için yeni bir şans elde edebilirsin.

---

[1] Kaynak: Karadağ, Osman, Strateji Üzerine Öncü Metinler: Öncüler - 1 Çinliler ve Hintliler, Berikan Yayınevi, Ankara, 2014 s.366-368 ve Ek-F

[2] Senger, H. V., “Savaş Hileleri-Strategemler”, Çeviren: Metin Özbalta, Anahtar Kitaplar, İstanbul, 1995

[3]Bu savaş hilesi Tang İmparatoru Taizong’un 643 yılında bir sefer için zorunlu deniz geçişine gönderme yapar. Komutan Xue Rengui, bu savaş hilesini öğretmek üzere, deniz tutulması korkusundan kurtarmak için açık ve iyi bir havada imparatoru, akıllı bir adamla buluşmak zere davet eder. Onlar karanlık bir tünele girerler ve orada kendilerine ziyafet verilir. Birkaç günlük bir ziyafetten sonra, İmparator duyduğu dalga seslerinden bir gemiye alınarak kandırılmış olduğunu anlar! Komutan perdeyi çekerek denizi gösterir ve denizi geçmiş olduklarını itiraf eder: İmparator sefere devam etmeleri kararını verir ve seferi başarı ile tamamamlarlar.

[4]Savaşan Beylikler döneminde Wei Beyliği, Zhao’ya saldırır ve başkent Handan’ı kuşatır. Zhao Beyliği, Qi Beyliği’nden yardım ister, fakat Qi generali Sun Qin, Wei ordusu ile doğrudan karşılaşmanın akılcı olmadığınu bunun yerine başkente saldırır. Wei ordusu acilen geri çekilir, yorgun birlikler tuzağa düşürülür; Wei generali Pang Juan da çatışma alanından kaçar. Bu çatışma Sun Bin’in Savaş Sanatı’nda da ayrıntılı anlatılır.  Buradaki ana düşünce, kuvvetli bir düşmanla doğrudan savaşmaktan kaçınarak, onun zayıf noktasına saldırmadır.

[5]Bu deyiş Chu-Han çatışmasından kaynaklanır. Orada Liu Bang, Xiang Yu ile karşılaşmaya hazırlanmak için Sichuan topraklarına çekilir. Tam olarak hazırlandığında, daha önce imha ettiği geçit yollarını onartırken, bu yollar yerine birliklerini küçük Chencang kenti üzerinden gizlice Guanzhong’a doğru hareket ettirir. Xiang Yu, Liu Bang’in yolları onarttığı bilgisini aldığında, onarımın tamamlanmasının yıllar alacağını değerlendirerek, önlemi geciktirir. Bu Liu Bang’ın Guanzhong’u tekrar ele geçirmesini ve Han Sülalesi’nin doğumunu sağlar.