Zaman Sayılardan Anlama Dönüştüğünde

Zaman Sayılardan Anlama Dönüştüğünde

Bir çalışmamda şöyle bir ifade kullanmıştım:

“… Bu bana hayvanların içgüdüsel davranışlarının bir sonucu gibi geliyor. Dahası bazı bitkiler kurumadan hemen önce aşırı çiçek açtığını duydum. Bitkilerin bu davranışını, soyunu sürdürme kaygısı olduğunu savunanlar var.

Bitkiler bile soyunu sürdürme kaygısı ile ömürlerinin sonuna doğru aşırı çiçek (tohum) veriyorsa, insanın ileri yaşlarında “Ben geride hatırlanacak ne bırakıyorum?” kaygısı taşıması son derece normal.”

Ama sonra düşündüm: Asıl soru şu olmalı — insanı gerçekten tedirgin eden nedir? Bence bu kaygı, “sona yaklaşıyorum” kaygısından çok, bilincin derinleştiğinin işaretidir. Gençken zamanı sayılarla ölçeriz: “Kaç yaşındayım?” deriz. İleri yaşta aynı soru yerini farklı bir sorguya bırakır: “Gerçekte ne söyledim? Neleri başardım? Ne bıraktım?” Bu bir çöküş değil; varoluşun olgunluk evresi.

Bitki benzetmesi bir yerden sonra eksik kalıyor. Evet, bazı bitkiler son dönemlerinde bolca çiçek açar; bunun biyolojik amacı açık: türünü sürdürebilmek. İnsan içinse “tohum” daha çok anlam taşır.

İnsanların tohumları şunlardır:
• yaşamları boyunca yaptıkları işler,
• yazdıkları eserler,
• topluma yaptıkları katkılar,
• yetiştirdikleri insanlar,
• geride bıraktıkları kavramlar ve açtıkları sorular.

İlerleyen yaşta üretkenlik, panikle yapılan bir yarış olmamalı; aksine gürültüden arınmış, özlü bir üretim olmalı. Artık kendini kanıtlama derdi, hızlı olma kaygısı, moda hevesi geride kalmıştır. Kalan tek soru şudur: “Benim gerçekten söyleyecek bir sözüm var mı?” Bu soruya cevap verenler genellikle yazılı eserleriyle bunu ortaya koyar.

İleri yaşta hissedilen “Acaba bu bir veda mı?” türünden tedirginlik, çoğu zaman sona yaklaşıldığına ilişkin bir sezgi değil; ekonomik ya da hukuki bir mirasla ilgisi olmayan, bütünüyle düşünsel ve anlamsal bir miras bilincidir. İnsan, sözünün yankısını duymaya başladığında suskunluğun ne demek olduğunu fark eder. Hatırlanmak da çoğu zaman adın sıkça anılmasıyla değil; başkasının zihninde bir düşünme biçimi, bir bakış açısı bırakabilmekle mümkündür. İsim unutulabilir; ama bir düşünce yolunun sürmesi kalıcıdır.

Sonuç olarak, “sona yaklaşıyorum” kaygısını yaşayan biri olmakla, yaptıklarının ağırlığını taşıyan kişi olmak çok farklıdır. Tercih edilesi olan, kaygıyla boğuşmak değil — yaptığı işe değer veren, iz bırakan biri olmaktır.

Esenlikler diliyorum